Lisa Grossman
Cihanın uzak bir köşesinde bulunan dev bir galaksi yayı, 3 milyar ışık yılından fazla bir alan boyunca yayılıyor üzere görünüyor. Şayet bu yapının gerçek olduğu ortaya çıkarsa, kozmolojinin, ‘nereye bakarsanız bakın, kozmostaki husus, büyük ölçeklerde eşit biçimde dağılır’ halindeki temel varsayımına meydan okuyacak.
Kozmolog Alexia Lopez, 7 Haziran günü çevrimiçi olarak düzenlenen Amerikan Astronomi Derneği toplantısında yaptığı açıklamada, “Bildiğimiz haliyle kozmolojiyi alt üst edecek bir bulgu” dedi: “Standart modelimiz, fazla abartmadan söylersek, bir nevi çöküş yaşıyor.”
KIRK BİN KUASAR İNCELENDİ
İngiltere’nin Preston kentindeki Central Lancashire Üniversitesi’nde vazife yapan Lopez ve meslektaşları, ‘Sloan Digital Sky Survey’ [Sloan Dijital Gökyüzü Araştırması] aracılığıyla gözlemlenen yaklaşık 40 bin kuasarın yaydığı ışığı inceleyerek, kısaca ‘Devasa Yay’ diye isimlendirdikleri ve şimdilik varsayımsal olan bu yapıyı keşfettiler. Kuasarlar, küçük ışık zerreleri üzere görünecek kadar uzakta bulunan dev galaksilerin parlak çekirdekleridir. Bu ışığın bir kısmı Dünya’ya yanlışsız ilerlerken, ön planda bulunan galaksiler ve etraflarındaki atomlar tarafından soğrulur [emilir] ve en nihayetinde gökbilimcilerin teleskoplarına ulaşan ışıkta belli izler bırakır.
Devasa Yay’ın imzası, yaklaşık 9.2 milyar ışık yılı uzaklıktaki galaksilerin halelerinden geçerken bir elektronunu yitiren magnezyum atomları sayesinde bulundu. Lopez, bu atomlar tarafından soğurulan kuasar ışığının, gözlemleyebildiğimiz cihanın yarıçapının yaklaşık on beşte birlik kısmını kapsayan ve onlarca galaksinin oluşturduğu neredeyse simetrik bir eğriyi takip ettiğini lisana getiriyor. Yapının kendisi gökyüzünde insan gözüyle görülemiyor lakin şayet onu görebilseydiniz, hilal halindeki Ay’ın uzunluğundan yaklaşık 20 kat daha uzun görünürdü.
KEŞFİN DOĞRULANMASI GEREKİYOR
Oxford Üniversitesi’nde kozmosta bulunan büyük ölçekli yapıları inceleyen ancak yeni çalışmaya dahil olmayan astrofizikçi Subir Sarkar, “Bu, kozmosun büyük ölçeklerde homojen olduğu hipotezine ait çok temel bir test niteliğinde” diyor. Devasa Yay şayet gerçekse, ‘bu çok büyük bir sorun’ olacak.
Ne var ki, Sarkar şimdi bunun gerçek olduğuna ikna olmamış. Sarkar, “Gözümüzün belli kalıpları seçme eğilimi vardır” diyor; kimi insanların kozmolog Stephen Hawking’in isminin baş harflerinin kainattaki en eski ışık olan kozmik mikrodalga art planındaki dalgalanmalarda yazdığını argüman ettiğinin de altını çiziyor.
Lopez, galaksilerin talih yapıtı dev bir yay formunda sıralanma ihtimalinin ne olduğunu bulmak için üç istatistiksel test gerçekleştirdi. Testlerin her üçü de yapının gerçek olduğunu gösterirken, testlerden biri, fizikçilerin altın standardının ötesinde istatistiksel bir tesadüf olma ihtimalinin yüzde 0.00003’ten az olduğunu ortaya koydu. Sarkar, bunlar kulağa çok güzel gelse de kâfi değil diyor. “Şu an için, hâlâ ikna edici deliller göstermediklerini söyleyebilirim” diyor. Lopez’in araştırma grubu ve öbür gruplar tarafından yapılacak daha fazla müşahede, Devasa Yay’ın varlığını doğrulayabilir ya da çürütebilir.
Şayet sahiden de varsa, ‘Devasa Yay’, kozmosta, birlikte değerlendirildiğinde ‘kozmolojinin standart modelini’ kıracak ve git gide büyüyen bir ‘büyük ölçekli yapılar’ kümesine dahil edilecektir. Bu model, -yaklaşık 1 milyar ışık yılı genişliğin üzerindeki- büyük hacimleri kaplayan alanlara baktığınızda, unsurun eşit biçimde dağıldığını varsayar. Devasa Yay, bu teorik hududun yaklaşık üç katı kadar uzun üzere görünüyor. [Eğer nitekim de varsa] tıpkı Sloan Seddi, Giant GRB Ring ve Huge-LQG üzere büyüklük ima eden isimlere sahip öbür yapılara dahil edilir. Lopez, “Yalnızca istatistiksel bir tesadüf olabilecek, geniş ölçekli bir yapı bulmuş olabiliriz” diyor: “Sorun bu değil. Asıl sorun şu ki, tüm bunların birleşimi, sorunu daha da büyük bir hale getiriyor.”
Yazının özgünü Science News sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
