Fırat Bulut

Baran Mayda’nın İdare Konseyi Lideri olduğu Anadolu Kültür ve Sanat Meclisi Derneği tarafından düzenlenen 3. Bingöl Memleketler arası Kısa Sinema Şenliği, 18 Ekim’de Bingöl Üniversitesi yerleşkesinde rock müzik kümesi Zakkum’un konseriyle başladı. 21 Ekim’deki ödül merasiminin akabinde 22 Ekim’de sona erecek olan şenliğe 5 ülkeden 245 sinema için müracaat yapıldı. 24 sinemanın finale kaldığı şenlikte, Zazakî (Zazaca) lisanındaki sinemalara yer verilmemesi tartışmalara yol açtı.

Başta Zazakî lisanında hazırladıkları sinemalarıyla şenliğe başvuran direktörler olmak üzere çok sayıda kişi şenlikte 97 İran kısa sineması yer almasına, Bingöl Kısa Sinema Festivali’nde Bingöl’e ve Zazakî lisanına dair sinemalara yer verilmemesine reaksiyon gösterirken şenlik düzenleyicileri ise ‘jüri değerlendirmelerinin objektif olduğunu’ belirtti. Direktörler ve mevzunun tarafları ile konuştuk.

‘JÜRİNİN FARSÇAYI GÖRÜP ZAZAKÎYİ GÖRMEMESİ AKILLARDA SORU İŞARETİ BIRAKIYOR’

Şimdiye kadar 3 Zazakî belgesel çeken Ahmet Hakan Vergi, birinci Zazakî belgeselini 2017 yılında çekti. Arkadaşından ödünç aldığı kamerayla çektiği “Dûr” isimli belgesel sineması, Avusturya’da düzenlenen 20. Innsburck Tabiat Sinemaları Festivali’nde finale kaldı. Sinema dünyasında kendi anadili Zazakî’nin de yer edinmesi için çalıştığını belirten direktör, kurumlardan dayanak alamadıklarını, Bingöl Kısa Sinema Festivali’nin de Zazakîyi görmezden geldiğini sav etti.

Zazakî lisanının yok olmak üzere olduğunu, UNESCO’nun yayınladığı raporlara da bunun yansıdığını belirten direktör Vergi, “Zazakî sinemalar yok denecek kadar az. Bu algıyı kırmak için kendi anadilimle film/belgeseller hazırlıyorum. Maalesef hiç kimseden takviye alamadık. Birçok şenliğe katıldık, en azından dönüp teşekkür ettiler. Fakat doğduğumuz, yaşadığımız bir kentte, toplumun yüzde 90’nın Zazakî konuştuğu bir kentte düzenlenen sinema şenliğinde heyetin Farsçayı görüp Zazakîyi görmemesi akıllarda soru işareti bırakıyor.”

Ahmet Hakan Vergi

‘TAMAMEN POLİTİK BİR YAKLAŞIM OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORUM’

Sinema şenliklerinin temel maksadının kısa sinema çalışmalarına takviye olmak olduğunu söyleyen direktör, Bingöl Belediyesi’nin ,Valiliğin, Bingöl Üniversitesi’nin desteklediği bir tertipte hiçbir münasebet sunulmadan kabul edilmemelerini eleştirerek, “Niye seçilmedim demiyorum, 24 sineması finalist olarak belirlemişler. Siirt’te düzenlenen sinema şenliğinde de tıpkı sinemalar kabul edilmiş. Müracaatlar 15 Ekim’de bitti, 245 sinema bu kadar kısa müddette nasıl değerlendirildi? Bingöl’de yapılan Memleketler arası Sinema Festivali’nin bu kentin lisanına hassas olması gerektiğini söylüyorum. Bu hassaslık yok. Sineması çekenler ile şenliği düzenleyenler ortasında bir muahede mı var? Siirt’te tıpkı grup ve birebir sinemalar finale kaldı, Erzincan’da da birebir sinemalar olacak. Ön heyet kimdir, kıymetlendirme ölçüleri nedir bilmiyoruz. Neden benim sinemam seçilmedi sıkıntısında değilim lakin büsbütün politik bir yaklaşım olduğunu düşünüyorum.’’

Vergi, “Bingöl’de yapılan bir sinema şenliğinde Zazaca sinemalara şov hakkı tanınabilirdi. İki Zazaca sinema katıldı ve ikisi de kabul edilmedi. Bu durum bu şenliği destekleyen kurumların bir ayıbıdır” diyerek bir açıklama beklediklerini belirtti. “Dûr” sinemasının 20 Ekim’de Avusturya’daki gösterimine katılmak için borç alarak vize müracaatında bulunduklarını bilgisini paylaşan direktör Ahmet Hakan Vergi, Zazaca projelerin desteklenmesine de davette bulundu.

‘ÖN HEYET ADİL DEĞİL’

2007’de Krzysztof Kieślowski’nin “Amatör –Kamera Tutkunu” sinemasını izledikten sonra sinema tutkusunun geliştiğini söyleyen 33 yaşındaki direktör Ramazan Fırat Yıldız ise deneysel cinsten olan Zazakî “Sîsyphos” isimli sinema ile müsabakaya katıldı.

Daha evvel “Epileptik Düşler”, “Saplantı”, “Bit Pazarı”, “Yönetmen Benim” isimli dört sinema çeken Yıldız, son kısa sineması “Sîsyphos” için, “Mitolojik bir karakteri ve kıssasını, sinemanın soyut göstergeleri üzerinden sinemaya aktarmaya çalıştım” diyen Ramazan Fırat Yıldız da, ön heyetin adil olmadığını düşündüğünü belirtti. Türkiye’de hiçbir şenliğe bir ülkeden bu kadar kısa sinema akmasının olağan olmadığını belirten Yıldız, “Kısa sinemacılar de, şenlik işlerini yürüten isimler de hak verecektir. 97 İran kısa sinemasından bahsediyoruz” dedi.

Bir dernek üzerinden üç kentin sinema şenliğinin düzenlenmesini eleştiren Ramazan Fırat Yıldız, “Aslında bir mekaniğe el vermek demektir. Bu mekaniklikte kentler ne sanatla buluşur ne de sinemayla… Bahsettiğim bu üç kent ve şenlik: Siirt, Bingöl ve Erzincan’dır. İşin açıkçası bir sinema havuzunun oluştuğu niyeti Siirt ve Bingöl’de seçilen sinemalardan, sinema ülkelerinden rahatlıkla anlayabiliyoruz” diyerek Erzincan Sinema Şenliği’nde de tıpkı sinemaların finale seçileceğini kestirim ettiğini belirtti.

‘EN AZINDAN BİR ZAZAKÎ KISA SİNEMAYA YER VEREBİLİRLERDİ’

Zazakî sinema yapmanın zorluklarına değinen direktör, Zazaların yoğunlukta yaşadığı bir kentte Zazakî sinemalara yer verilmemesini eleştirerek şunları söyledi: “Filmleri, sinema ülkelerini, 97 İran sinemasının bu derneğin düzenlediği şenliklerde uzunluk göstermesinin nedenini soruyoruz, kamuoyunu bilgilendirmelerini istiyoruz. Muhakkak ki İran’da sağlam bir PR yapılmış. Biz Bingöllü olarak kentimizde düzenlenen şenlik hakkında müracaatların açıldığını lokal medyada öğreniyoruz. Sanırım memleketler arası bir imaj verilsin diye İran’da düzenlenen bir sinema şenliğinden ya da oradaki imal şirketinden sinemalar istenilmiş! Bu da şenliğin prensiplerine ve etik kurallarına alışılmamıştır. Bingöl üzere Zazaların ağır olarak yaşadığı bir yerde en azından bir Zazakî kısa sinemaya, belgesele yer verebilirlerdi. Finalist olarak seçilmese de Türkiye’deki kısa sinemacılar özelinde bir ‘Gösterim Seçkisi’ yapılabilirdi. Bu üç şenlik özelinde, Türkiye’de çok zahmetli şenliklerin olduğunu görüyoruz. Kısa sinemacıların bu çeşit mekanik bir yapıya, şenlik ruhuna alışılmamış olan ve kurumsallaşmayan şenliklere sinemalarını göndermemelerini istiyoruz.”

‘FESTİVALDE ZAZA KÜLTÜRÜNÜ TEMSİL EDEN SİNEMA BULUNMAMASI ÜZÜCÜ’

Kısa Film-Festivali’nde Bingöl ismine ve hayatına dair, Zaza kültürünü temsil eden hiçbir sinemanın bulunmadığını söyleyen Bingöl Tiyatro Derneği Lideri Mustafa Artan, sinema şenliklerinin bir maksadının da bölgedeki sanatkarları teşvik etmek olduğunu hatırlatarak Zazakî sinemalara yer verilmemesini eleştirdi. Artan, “İlimiz Bingöl’ün ulus ve milletlerarasında tanıtımını da hedefleyen bir tertipte Zazakî bir eser bulunmaması üzücü. Bu cins tertiplerde, kurumların vilayetimizdeki sanatkarları tevsik hedefli maddi ve manevi takviyede bulunmaları gerektiğini düşünüyorum. Bu tıp dayanaklar ile sanatkarlarımız kendi projelerine hayat verebilir, bilgi ve marifetlerini geliştirerek vilayetimizin, kültürümüzün ve lisanımızın memleketler arası tanıtımında büyük rol alabilir” dedi.

‘BİZ PROJELERİN HANGİ LİSANDA HAZIRLANDIĞINA BAKMIYORUZ’

Anadolu Kültür ve Sanat Meclisi Derneği tarafından bu yıl 3’üncüsü düzenlenecek olan Bingöl Milletlerarası Kısa Sinema Şenliği, Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü, TBMM Plan ve Bütçe Komite Lideri Cevdet Yılmaz, Bingöl Valiliği, Bingöl Belediyesi, Bingöl Üniversitesi ve Fırat Kalkınma Ajansı tarafından destekleniyor. Zazakîye sansür uygulandığı savlarını sorduğumuz Anadolu Kültür ve Sanat Meclisi Derneği İdare Konseyi Lideri Baran Mayda, heyetin objektif davrandığını belirterek şu tabirleri kullandı:

“Böyle bir durum kelam konusu değil, biz projelerin hangi lisanda hazırladığına bakmıyoruz. Sadece Zazaca olduğu için bir sinemanın finale kalması olabilecek bir şey midir? Argüman sahibi arkadaşlar bizden özel gösterim isteseydi değerlendirirdik. Gerçekten Bingöllü bir arkadaşımız özel gösterim istedi, onun sineması de gösterilecek.”

Gazete Duvar