Rabindra Ratan & Yiming Lei
‘Metaverse’ [meta data cihanı / ‘metavörs’ formunda okunur], çok sayıda insanın kendi sanal suretlerini -diğer bir deyişle avatarlarını- kullanırken birbirleri ve dijital objeler ile etkileşime girebileceği, durmaksızın işleyişini sürdüren sanal ortamlardan meydana gelen bir ağdır. Daha iyi kavrayabilmek için, heyecan verici sanal gerçeklik, devasa bir çok-kullanıcılı çevrimiçi rol yapma oyunu ve internet ağının bir karışımını hayal edebilirsiniz.
Metaverse, teknoloji sanayisinde çalışan pek çok insanın günümüz internetinin ardılı olarak öngördüğü, bilim kurgudan ilham alan bir kavramdır. Şimdilik sadece bir hayal olsa da Facebook ve gibisi teknoloji şirketleri bunu iş, oyun, eğitim ve alışveriş de dahil olmak üzere, birçok çevrimiçi faaliyete uygun bir ortam haline getirmeyi amaçlıyor. Facebook, bu fikre o kadar ikna oldu ki, metaverse’e hakim olma uğraşının altını çizmek için kendi ismini ‘Meta’ olarak değiştirdi.
SANAL BİR CİHAN NASIL KURULUR?
Metaverse, ‘bilincimizin ötesinde’ ya da ‘aşkın’ manasına gelen ‘meta’ ve İngilizce cihan sözünden [universe] ödünç alınan ‘verse’ ekinin birleşiminden oluşan bir sözdür.
Bir bilimkurgu muharriri olan Neal Stephenson, 1992 tarihinde yayınlanan ‘Snow Crash’ isimli romanında, öykünün kahramanı olan Hiro’nun bir avatar aracılığıyla toplumsallaştığı, alışverişe çıktığı ve gerçek dünyadaki düşmanlarını alt ettiği sanal dünyayı isimlendirmek gayesiyle bu terimi kullanmıştı. Aslında bu kavram Snow Crash’ten evvel ortaya atılmış ve birinci olarak William Gibson’ın çığır açan 1984 tarihli romanı Neuromancer’da ‘Cyberspace’ [sanal alem] ismiyle tanınır hale getirilmişti.
Metaverse’ün üç temel boyutu bulunur: Mevcudiyet [varlık], birlikte çalışabilirlik ve standartlaşma [tek tipleşme].
Mevcudiyet, aslında sanal bir ortamda, sanal durumdaki diğerleriyle birlikte olma duygusudur. Onlarca yıl boyunca yürütülen araştırmalar, bu sanal enkarnasyon [vücut bulma] hissinin, çevrimiçi etkileşimlerin kalitesini artırdığını ortaya koymaktadır. Bu his, başa takılan dijital ekranlar ve gibisi sanal gerçeklik teknolojileriyle sağlanır.
‘Birlikte çalışabilirlik’, avatarlar ve dijital ögeler üzere tıpkı sanal varlıkları barındıran sanal alanlar ortasında sorun yaşamadan seyahat [geçiş] yapabilmek manasına gelir. ReadyPlayerMe*, insanların Animaze üzere uygulamalar vasıtasıyla Zoom toplantıları da dahil olmak üzere, yüzlerce farklı sanal ortamda kullanabilecekleri bir avatar yaratmasına imkân sağlar.
Bununla birlikte, kripto para üniteleri ve değiştirilemez token’lar üzere blok zinciri teknolojileri, dijital eserlerin sanal sonlar ortasında aktarılmasını kolaylaştırır.
Standartlaştırma, metaverse genelinde platformların ve hizmetlerin beraberce çalışabilmesini sağlayan ögedir. Kitle bağlantı teknolojilerinin tamamında olduğu üzere -matbaadan iletileşmeye varıncaya dek- yaygın biçimde kabul görmesi için ortak teknolojik standartların var olması zaruridir. ‘Açık Metaverse Birlikte Çalışabilirlik Grubu’ [ing. Open Metaverse Interoperability Group] üzere milletlerarası kuruluşlar, bu standartları tayin ederler.
METAVERSE NEDEN KIYMETLİ?
Şayet metaverse internetin ardılı olursa, bu durumda, onu kimin inşa ettiği ve bunu nasıl yaptığı sorunları iktisadın ve bir bütün olarak toplumun geleceği açısından büyük bir ehemmiyet taşıyacak.
Facebook, sanal gerçeklik alanına kısmen büyük yatırımlar yaparak metaverse’ün şekillendirilmesinde öncü bir rol oynamayı amaçlıyor. Facebook CEO’su Mark Zuckerberg, verdiği bir demeçte, metaverse’ün günümüzdeki toplumsal medya üzere pek de sürükleyici olmayan platformlarla birlikte, sanal gerçeklik üzere heyecan uyandıran 3 boyutlu medya teknolojilerini içerdiğini ve bu ortamın hem iş hem de oyun bağlamında hizmet vereceğini düşündüğünü tabir etti.
Metaverse, gelecekte Ernest Cline’ın ‘Ready Player One’ isimli göz kamaştırıcı kurgusal vahasına benzeyebilir ancak o güne dek sürükleyici ve irtibat içindeki metaverse tecrübesini yaşamak emeliyle Fortnite ve Roblox üzere oyunlara, VRChat ve AltspaceVR üzere sanal gerçeklik içeren toplumsal medya platformlarına ve Immersed üzere sanal çalışma ortamlarına yönelebilirsiniz.
Bu depolanmış alanlar bir ortaya geldikçe ve git gide daha fazla birlikte çalışabilir hale geldikçe, gerçek ve tekil bir metaverse’ün ortaya çıkışına birlikte şahit olacağız.
The Conversation’da yer alan bu makale, Facebook’un 28 Aralık 2021’de kendini Meta olarak tekrar adlandıracağı duyurusunu içerecek biçimde güncellenmiştir. (Çeviren: Tarkan Tufan)
*Üç boyutlu avatar yaratılmasına imkan sağlayan bir internet sitesi.
Gazete Duvar
