ANKARA- Korona virüsü enfeksiyonunu atlattıktan sonraki 12’nci hafta ve sonrasını kapsayan ‘post covid’ sendromu, hastalığı atlatan şahısların şikâyetlerinin devam etmesi durumu olarak biliniyor. Birtakım bireylerde Covid-19 atlatılsa dahi nefes darlığı, göğüs ağrısı, uykusuzluk, anksiyete, tat ve koku kaybı üzere şikâyetler sürüyor.

Post covid sendromundan en çok etkilenenlerin hastalığı ağır geçiren ve hastanede kalma süreci uzayan şahıslar olduğuna dikkat çeken uzmanlar, şikâyetleri hastalık sonrası uzayan şahısların kesinlikle hastanelere başvurması gerektiğini söylüyor. Dünya çapında ‘post covid’ periyoduyla ilgili çalışmalar yapılarak datalar ortaya konarken, alanında uzman doktorlar Türkiye’deki çalışmalar hakkında bilgi verdi.

‘POST COVID’ ŞİKÂYETLER: KALPTE RİTİM BOZUKLUĞU, KALP ZARI TUTULUMU, NEFES DARLIĞI

Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Lideri Prof. Alpay Azap

Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) Lideri Prof. Alpay Azap, Türkiye’de ‘post covid’ periyodundaki şikâyetler üzerine şimdi yayınlanmış bir çalışma olmadığına vurgu yaptı, sıhhat kurumlarının ve merkezlerin kendi imkânlarıyla yürüttükleri çalışmalar olduğuna dikkat çekti.

Dernek olarak yaklaşık bin 400 hasta üzerinde ‘post covid’ sendromuyla ilgili çalışma yürüttüklerini fakat şimdi sonuçlanmadığını tabir eden Azap, çalışma esnasında hastalarda karşılaştıkları şikâyetlere ait şunları söyledi:
“Üç aydan daha uzun mühlet devam eden şikâyetler olması ya da güzelleştikten sonra kimi belirtilerin ortaya çıkması durumda biz buna uzamış covid diyoruz. Uzamış covid hastalığında bütün sistemleri ilgilendiren şikâyetler olabiliyor. Akciğerlerdeki tahribattan kaynaklı nefes darlığı başta olmak üzere hudut sistemini ilgilendiren belirtiler de olabiliyor. Kardiyovasküler sistemi, yani kalp-damar sistemini de ilgilendiren şikâyetler olabiliyor. En çok karşılaştığımız şikayetler ortasında nefes darlığı, beyin sisi denilen bir durum var; yani konsantrasyon zahmeti, unutkanlık, uykusuzluk üzere belirtilerle giden bir süreç olarak karşımıza çıkabiliyor. Kalp-damar sisteminde belirtiler olarak da ortaya çıkabiliyor. Örneğin; kalpte ritim bozukluğu, kalp zarı tutulumu, (iyileşmesi biraz daha uzun sürebiliyor) damar sisteminde pıhtılaşmalar ve pıhtılaşmaların sebep olduğu sorunlar. Her hastada bütün belirtiler olacak diye bir durum kelam konusu değil. Birtakım hastalarda halsizlik, baş ağrısı uzun mühlet devam edebiliyor, kimi hastalarda da kalple ilgili meseleler uzun müddet devam edebiliyor. Bilhassa ileri yaşta olanlarda ve hastalığı ağır geçirenlerde bu belirtiler biraz daha fazla karşımıza çıkıyor. Tat ve koku kaybı uzun müddet devam edebiliyor.”

‘POST COVID SENDROMU VİRÜSÜ BELİRTİSİZ GEÇİRENLERDE GÖRÜLMÜYOR’

Prof. Dr. Alpay Azap’a nazaran, altta yatan öbür hastalıklar, ileri yaşta olmak ve hastalığı ağır geçirmek ‘post covid’ riskini artıran faktörler ortasında yer alıyor. Post covid periyoduna ait bilimsel literatüre dikkat çeken Azap, “Bilimsel literatürde hastalık sıklığının yüzde 18’lerde olduğunu belirtenler de var yüzde 5 olarak bildirenler de var” diyor. Covid-19’u belirtisiz, hafif atlatan hastalarda post covid sendromumun görülme sıklığının çok düşük olduğunun da altını çizen Azap, “Türkiye’de şu an uzatılmış covid bildirimi yapılmış değil. Sıhhat Bakanlığı’nın çok merkezli çalışmalarla ilgili bir müsaade kısıtlaması olduğu için çalışmalar çok yapılamadı. Merkezlerin kendi yürüttükleri çalışmalar var. Tabi bu evrede teşhisin nasıl konulduğu da hayli değerli. Kimi merkezlerde hastalarla yüz yüze konuşularak, gerekli testleri yaparak teşhis koyarken, birtakım merkezler hastalara telefonla ulaşıyor yahut anket tekniğiyle teşhis koyuyorlar. Post covid, hastaların ömür kalitesini bozan bir durum” sözlerini kullanıyor.

‘POST COVID MENENJİT VE DEMANSA YOL AÇABİLİYOR’

Türk Nöroloji Derneği üyesi ve Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Kısmı Lideri Şerefnur Öztürk ise ‘post covid’ devrini, “Covid-19 hastalığında çok önemli akciğer bulgularının yaşandığı bir akut periyot var. Üçüncü haftadan sonraki periyoda ise su-akut devir deniyor. Bir de kronik ‘post covid’ periyot var ki; altı aya kadar uzayabiliyor. Çalışmalar da ekseriyetle bu altı ayı kapsıyor” kelamlarıyla anlattı.

Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Kolu Lideri Şerefnur Öztürk

Post covid periyodunda hastalarda meydana gelen belirtileri izlediklerini, bu süreçte bilhassa Demans semptomlarında artışlar yaşandığını tabir eden Öztürk, karşılaştıkları semptom ve bulguları şu biçimde açıkladı:

“Covid-19 hastalığı başladıktan sonra akut devirde, akut periyodun gerektirdiği tedavileri alan hastalarda her türlü etkilenme ortaya çıkabiliyor. Koku, tat duyusunun kaybı neredeyse yüzde 60’lara kadar ulaşabiliyor. Akciğer tutulumları bu hastalarda kesinlikle oluyor, beyin vasküler yapılarında tutulum oluyor, yeniden beyin damar tıkanıkları ortaya çıkabiliyor. Direk beyin dokusu etkilenerek menenjite neden olabiliyor. Beynin olağan işleyişinin bozulması, hastaların algılama ve hatırlama seviyesinde, planlama yapma, konuşma seviyesinde bozukluklara neden olabiliyor. Bunun yanı sıra kaslarda çok önemli tutulumlar; kas erimesi, ağrısı ortaya çıkabiliyor. Kişinin hareketsiz hale gelebileceği şiddetle oluşabilen hudut tutulumları olabiliyor; yüz felcine kadar gidiyor bu durum. Çok bir yorgunluk, uyku kalitesinde düşme, anksiyete, depresyon, dert üzere psikiyatrik semptomları da çok sık görebiliyoruz. Demans semptomlarında artışlara neden olabiliyor.”

‘COVİD-19’UN AĞIR GEÇİRİLMESİ POST COVİD BOZUKLUKLARI ARTIRIYOR’

Öztürk, kelamlarına şöyle devam etti:

“Akut tedavi bittikten sonra (üç hafta) bu semptomların tekrar bir müddet devam ettiğini görüyoruz lakin bizi daha çok kaygılandıran bu semptomlardan kimilerinin (koku ve tat alma bozuklukları, uykusuzluk, bilişsel işlevlerde bozulmalar yani konsantrasyon zahmeti, algılamada, hatırlamada zorluklar) devam edebiliyor olmasıdır. Burada pek çok düzenek işin içinde. Hem bedenin virüse karşı başlatmış olduğu tepkinin hâlâ devam ediyor olması, virüsün tesirlerinin damarlarda sirkülasyonu bozacak tesirler yaratmış olması üzere nedenler bu sonucu oluşturabiliyor. Virüsün uzun vadede nasıl tesiri olacağını şimdi bilmiyoruz fakat akut periyottaki semptomların şiddetine bağlı olarak yorumlayabiliyoruz. Post covid bozuklukların ortaya çıkma oranı kişinin Covid-19’u ağır geçirmesi, hastanede uzun müddet kalmasıyla birlikte artabiliyor.”

Şikâyetleri hastalık sonrası uzayan bireylerin kesinlikle hastanelere başvurması gerektiğini belirten Öztürk, “Biz post covid periyodunu içeren olayların takibini yapıyoruz. Kalıcı, beynin olağan işleyişini bozabilecek demans, parkinson üzere biati süreçlerin başlamamasını diliyoruz. Şu anda bunları konuşmak için erken. Belirtisiz atlatılan Covid-19 hadiselerinde post covid süreci pek ortaya çıkmıyor. Covid-19’u ağır geçirmiş bireylerde ilerleyen süreçlerde uzamış yorgunluk sendromu, uzamış uykusuzluk, tat ve koku alma bozuklukları, kas ağrıları devam ederse merkezlere müracaat yapabilirler” dedi.

Gazete Duvar