Kur artışı, kâğıt fiyatlarına yapılan artırımları tetiklerken yayıncılık dalındaki ezaları da artırıyor. Son bir yılda kitap kapak kâğıdındaki artırımlar yüzde 100’ü aştı. Kitap kâğıdına yüzde 20, birinci hamur kâğıtlara yüzde 35, çocuk ve sanat kitap kâğıtlara ise yüzde 40 oranında artırım yapıldı. Kur artışından gazete kağıtları da nasibini aldı. Bu nedenle son bir yılda kimi gazeteler hafta sonu eklerine son verirken, kimileri da sayfa sayısını düşürdü.
Türkiye’de 1936’dan 2005’e kadar kâğıt üretimini yapan SEKA Kâğıt Fabrikası, 2005’te özelleştirildikten sonra 69 yıllık kâğıt üretimine son verdi. Türkiye, 2005’ten beri kâğıt ithalatı yapıyor. Bu nedenle, gelen kağıtlar dolar ve euro kuru üzerinden olunca, kâğıt artırımı da kaçınılmaz oluyor. 2018’de kâğıdın tonu 750 eurodan 900 euroya çıkarken, gazete kağıdının tonu 450 dolardan 800 dolara yükseldi. 2018 Ağustos’ta dolar kuru 6,12 iken, euro ise 6,99 düzeyindeydi. 2018’de yapılan artırımdan ötürü yüzü aşkın mahallî gazete ve yayınevi, matbaa masraflarını ve kâğıt fiyatını karşılayamadığı için kapandı.
Bugün ise dolar 11 lirayı geçti, euro 13 lira hududuna dayandı. Böylelikle yayınevleri ve gazetelerin masrafları ikiye katlandı. Yayıncıları nasıl günlerin beklediğini Türkiye Yayıncılar Birliği Lideri Kenan Kocatürk, Yayıncılar Kooperatifi Lideri Elif Akkaya ve Nûbihar Yayınları Genel Yayın Direktörü Süleyman Çevik’le konuştuk.
‘YAYINCILARIN BİRÇOK ÜRETİM PLANLARINI GÖZDEN GEÇİRİYOR’
Türkiye Yayıncılar Birliği Lideri Kenan Kocatürk, yayıncıların kitap üretme planlarını gözden geçirdiğini açıkladı. Dövizin nerede duracağına ait bir öngörü olmadığını belirten Kocatürk, kelamlarına şöyle devam etti: “Dünyada ve Türkiye’de kâğıt fiyatlarında bir artış var. Şu anda kuşe kağıtlar ve kapak kağıtlar, geçen yılın başında 750 dolar civarındayken şu anda bin 500 dolara çıktı. Son bir buçuk ay içerisinde neredeyse her hafta 50 dolar, 100 dolar artarak bin 500 dolara kadar yükseldi. Bu döviz bazındaki artışın nedeni hem dünyada kâğıda yapılan artırımlar hem Türkiye’deki kur artışı. Bugün nerede duracağını bilemediğimiz, 11 lirayı aşmış dolar kuruyla karşı karşıyayız. Öte yandan kâğıt artırımlarına baktığımızda yüzde 60-70’lere varan bir fiyat artışıyla karşı karşıyayız. Artık bu fiyat artışıyla karşı karşıya kaldığımızda, yayıncıların birçok üretim planlarını gözden geçiriyor. Üretip üretmeyeceğini karar vermeye çalışıyorlar. Her şeye artırım gelirken yayıncılar da şaşkınlık içerisinde. Kitap üretelim mi? Ürettiğimiz kitabın fiyatını nasıl koyacağız? Okurla bağımızı nasıl koruyacağız? Bu çerçevede zahmetli bir durumdayız. Hükümete yönelik talebimiz, ya Türkiye’de kâğıt üretimiyle ilgili özel dalı teşvik ederek dayanak verilsin ya da yurt dışından ithal edilen kağıtların emsal biçimde sübvanse edilmesini istiyoruz. Ama o denli bir ihtimalin olmadığını görüyoruz. Yayıncılarımızın okuruyla, kriziyle baş başa kalacağı görünüyor.”
‘OKURLAR KİTAP FİYATLARI İÇİN BİZE KIZIYOR LAKİN YANLIŞSIZ ADRES BİZ DEĞİLİZ’
‘Bu durumun devam etmesi halinde kapanmalar olur mu?’ sorusuna Kocatürk şu karşılığı verdi: “Bugün için o denli bir şey söylemek sıkıntı. Ancak bütün yayıncılar, maliyetler karşısında kesimin kendi içerisinde birbirini vadelerle yönetim ediyordu. Nakit yatırımlar karşısında kesinlikle yayıncılar da zarurî olarak vadeli satmaktan vazgeçip peşin satmanın yoluna gidecekler. Bu da sıkıntı bir süreçtir. Okurla bağı olan yayıncıların temel olarak düşündükleri şey bu. Kapanmalar sıkıntısı için, bugün söylemek erken lakin bütün yatırımlarını nakit olarak yapan bir bölüm değildik. Vadeli yürüyen bir üretim zinciriydi. Bu zincirin kırılma ihtimali var. Türkiye’de bir kitap ortalama 3 buçuk ile 4 dolar civarındadır. Yılbaşında bu 28 ile 32 lira ortasındaydı. Artık 4 dolar dediğinizde, 45 ve 55 liraya kadar çıkıyor. Buna da okurlar reaksiyon gösteriyor. Okurun da başı karışıyor. Güya yayıncılar artırım yapıyormuş üzere algılanıyor. Bunun altını çizmek isterim. Bazen okurların bu türlü yansıları oluyor. Bu yansıların hakikat adresi biz değiliz, ülkenin ekonomik durumu, kâğıt üretmemiş olması… Ülkenin üretim maliyetlerinin büsbütün dövize dayalı olmasından kaynaklanıyor.”
‘BU İŞİN OLUR TARAFI KALMADI’
Yayıncılar Kooperatifi Lideri Elif Akkaya, son bir buçuk yılda maliyetlerinin iki katına çıktığını, bunun yayıncılık için yıkım olduğunu tabir ederek şunları söyledi: “Baskı maliyetleri ile kâğıt maliyetleri iki katına çıktı. Bu şartlarda kitap üretmek imkânsız. Üretsek bile kitabın satışı ünite fiyatını yansıtmak zorunda. 200 sayfalık bir kitabı 45 liraya satmak zorunda kalacağız. Bu sadece yerli kitaplarda kelam konusu. Çeviri ve telif maliyetlerini de katarsak, bu işin olur tarafı kalmadı. 3 ay evvel matbaaya artırım geldi. Dün ve bugün matbaalar 3 ay evvel yaptıkları artırımları revize etmek istiyorlar. Sonuçta matbaaların kullandığı bütün materyaller ithal. Büsbütün ithal girdiye dayalı bir üretim sistemi oluştu. Gitmez bu türlü. Daralacağız. Kapatacağız. Kitap yayınlamayacağız. Kurların daima bu formda oynaması yayın dünyasına büyük bir darbe tıpkı vakitte. Zati sıkıntı bela kendi emeğimizle kitap yayınlamaya çalışıyoruz. Artık onu da elimizden alıyor bu ekonomik sistem.”
‘OKUYUCU ALAMAYACAK, YAYINCI SATAMAYACAK’
Türkiye’deki okulların eğitim öğretim lisanı Türkçe olduğu için bu okullarda Türkçe kitap teklifleri yapılıyor, öğretmenler öğrencilere okuma önerisi veriyor, birtakım kitaplar ise ders konusu olduğu için zarurî kılınıyor. Bu her ne kadar Avrupa ortalamasının altında olsa da yayıncılar ile okur ortasında bir sirkülasyon sağlıyor. Lakin Kürtçe yayıncılık yapan yayınevlerinin bu türlü bir bahtı yok. Ana lisanda eğitim olmadığı için okulların dışında tutuluyor. Hal bu türlü olunca Kürtçe yayıncılık yapan yayınevlerinin yükünün ve riskinin epey yüksek olduğu aktarılıyor. Kâğıt ve matbaa artırımları da eklenince, durum ‘ne oldurur ne de öldürür’ biçiminde açıklanıyor.
Nûbihar Yayınları Genel Yayın Direktörü Süleyman Çevik, Türkiye üzere okuma oranlarının Avrupa ülkelerine nazaran az olan ülkelerde yayıncıların ayakta durabilmesi çok güç olduğunu söyledi. Kürtçe yayıncılık yapan yayınevlerinin durumunun evvelce beri iyi olmadığının altını çizen Çevik, şöyle konuştu:
“Sektör yayıncılığı yahut eğitime yönelik yayın yapan yayınevleri öğretmenler tarafından tavsiye edildiği için bu durum onları çok zora sokmuyor. Ancak Kürtçe yayıncılık yapan yayınevlerinin durumları evvelden beri iyi değil. Evvelden beri yayıncılar ortasında bir kelam var: Yayıncılık ne oldurur ne öldürür. Bu sefer artık daima öldürecek. Zira daima gelen artırım bizim üzere yayıncıları çok berbat etkiliyor. Evvelden Türkiye’de kâğıt fabrikaları vardı, artık bu kâğıt fabrikaları hepsi kapandı. Hasebiyle dışarıdan kâğıt alınıyor. Kağıtların bir kısmı euro üzerinden, bir kısmı da dolar üzerinden geliyor. Bu durumda yayıncı mecburen fiyatlarını artırmak zorunda kalıyor. Yayıncı bu yüzden ya yayın işine son vermek zorunda kalacak ya da mecburen piyasa koşullarına nazaran fiyat ayarlaması yapacak. Bu durumda yayıncıların ayakta durabilmesi çok sıkıntı. Birçok Avrupa ülkesinde olduğu üzere devletin yayıncıları takviye ve teşviklerle yaşatması, ayakta kalmasını sağlaması lazım. Bu da Türkiye’de maalesef yok. Bizim üzere Kürtçe yayıncılık yapanların ise hiç bahtı yok. Devletin bizim üzere yayıncılara şu ana kadar bir katkısı olmadı, bundan sonra da olmaz. Kültürel çalışmalara paha veren bir devlette bunların olması lazım. Bunlar olmayınca yayıncılar da mecburen okuyucuya yansıtmak zorunda kalıyor. Hal bu türlü olunca okuyucu alamayacak, yayıncı satamayacak.”
Gazete Duvar
